Elif Safak "Czarne mleko"

Istnieje ogromne prawdopodobieństwo, że gdyby poprosić przypadkowo napotkanego mężczyznę o pisemną odpowiedź na pytanie “Co wiesz o kobietach?”, oddałby zupełnie czystą kartkę. Lekko zmieszany albo dowcipnie pewny siebie uśmiechnąłby się przy tym szelmowsko i dodał: „Ale i tak Was kochamy”. Nie ma się jednak, co bulwersować tym faktem drogie Panie, gdyż niejednokrotnie same dla siebie stanowimy nie lada zagadkę. Odnoszę wręcz wrażenie, że im więcej mamy możliwości w życiu, tym łamigłówka mocniej się komplikuje i gmatwa. Aż pewnego dnia przychodzi Nam siąść przy biurku mierząc się z tym samym zagadnieniem i okazuje się, że nie możemy przestać pisać, a kolejne, przeciwstawne sobie akapity, niczym klamrą spina zwrot „Bywa jednak, że…”. Bo być kobietą to wcale nie taka łatwa i prosta sprawa, jakby się mogło zdawać postronnym. Owszem stan, jak każdy inny, ma swoje wady i zalety, ale przez nieustanną mutacje nie daje się jednoznacznie sklasyfikować. A to męczy. Tym dotkliwiej, gdy każdego dnia przybywa kolejnych zmiennych.

Wiedziona notką wydawniczą i kilkoma krótkimi opiniami, spodziewałam się ckliwej historii młodej matki, która padła ofiarą depresji poporodowej. Oczekiwałam smutnej lektury o egzystencjalnych rozterkach, wątpliwościach i lamentu duszy. Wyżalania się i smarkania w rękaw, jak to ciężko i pod górkę ma w życiu ładniejsza z płci. Przygotowałam pudełko chusteczek, tabliczkę czekolady i telefon z numerem przyjaciółki. Ku mojemu zdziwieniu i nieskrywanej radości rzeczywistość okazała się dużo lepsza.

Elif Safak jest kobietą, wziętą pisarką i felietonistką rodem ze Stambułu. Córką rozwódki, żoną stoika, matką Zeldy i Zahira, wykładowczynią na wielu zagranicznych uczelniach. Turczynką, która żyje na styku kultury wschodu i zachodu. Jest też Sufistką. Sofistką zaledwie bywa. Ale jak sama mówi, nie zawsze potrafiła być przez te mnogość szczęśliwa. Nie doceniała jej „należycie” i nie akceptowała. Gubiła się w niej i miotała. Buntowała przeciwko kolejnym rolom, które przychodziło jej odegrać kosztem pozostałych, w tym wysoce zmaskulinizowanym świecie. A mimo to postanowiła śladem swoich poprzedniczek - pisarek - wybrać się w podróż w poszukiwaniu swojej kobiecości i znaleźć równowagę dla wszystkich „chce” i „mogę”. Tak oto powstało „Czarne mleko”.

W tej autobiograficznej powieści pisarka przez pryzmat własnych doświadczeń stara się opowiedzieć historie współczesnych kobiet. Nakreślić ich problemy i stworzyć uniwersalny portret psychologiczny. Pisze o funkcjach, jakie przyszło nam – przedstawicielkom żeńskiej części społeczeństwa, pełnić w XXI wieku i zmianie, jaka zaszła w postrzeganiu tego stanu rzeczy, na przestrzeni ostatnich stuleci. Roztrząsa w tym celu swoją wieloelementową kobiecość, która musiała pogodzić (miejscami antagonistyczne względem siebie) potrzeby: miłości, małżeństwa, macierzyństwa i pisarstwa. Prowadzi gorzko-słodkie dialogi ze swoim sześcioosobowym alter ego w postaci "calineczek", rysując tym samym złożoność damskiej osobowości. Nawiązuje do swojego dzieciństwa i dorastania, by podkreślić ogromną rolę tradycji i norm w kształtowaniu się oczekiwań, na które obecne kobiety, niezależne i wolne, nie chcą się łatwo godzić. Wspomina swoje manifesty feministyczne, pierwsze spotkanie z mężem, które w jednej sekundzie obróciło je wszystkie w pył i opisuje swoją wewnętrzną walkę z depresją po urodzeniu pierwszego dziecka. Śmieje się z hormonalnych burz i tykającego zegara biologicznego. A w międzyczasie zgrabnie przywołuje liczne biografie znakomitych pisarek tj.: Virginia Woolf, Sylvia Plath, Doris Lessing, Anais Nin, Lou Andreas-Salomé, Zelda Fitzgerald czy Simone de Beauvoir, posiłkując się ich historiami w szukaniu siebie i uniwersalnej prawdy. Całość jest przy tym lekka, zwiewna i niesamowicie eteryczna.

Rozszczepienie jaźni nigdy wcześniej nie miało tyle uroku, co w powieści Pani Safak. Czytając te książkę ma się wrażenie, że siedzi się w kawiarni z najlepszymi przyjaciółkami, przy wyśmienitej kawie i plotkuje bez opamiętania. Trochę narzekań, odrobina ploteczek, szczypta pikanterii i nieopisana atmosfera zrozumienia i akceptacji. Uskrzydlająca lektura. Zdecydowanie najmilsza literacka niespodzianka, jaka spotkała mnie w tym roku. I choć czasami żałuję, że o kobietach na poważnie piszą wyłącznie inne kobiety, to dziękuję Elif Safak za te książkę z całego serca. Po tej lekturze każda z nas ma bowiem szanse poczuć się silniejsza i pewniejsza, że może więcej i mocniej. Mieć i być. Myślę, że dla Panów to też będzie ciekawa pozycja, która pozwoli im zachować wiele ciepła i zrozumienia dla wszystkich Dam swojego życia. Tym bardziej, że pisarka jest wytrawną gawędziarką. 

Ogromnie polecam.